Еврејскиот антисемитизам во првите векови во голема мера помогнал неделата да ја потисне саботата

Втор фактор, кој веќе во вториот век влијаел врз воведувањето на неделата во христијанската средина, покрај поранешната сабота, било негодувањето на римскиот свет или антиеврејското расположение кон еврејството во Римската империја.

Евреите дигнале две востанија против Римјаните. Прво од 66-70 година по Христа кое било задушено со страшен колеж во Ерусалим кој подолго време бил под опсада и во кој загинале над еден милион луѓе, кога е разрушен храмот и опустен градот. Во 131 година Евреите во Рим дигнале друго големо востание под водство на Бар Кохб. Војната траела до 135 година, кога Евреите доживеале пораз. Тој судир меѓу Римјаните и Евреите кај Римјаните предизвикал огорчена омраза против сè што мирисало на еврејство. Периодот меѓу двете востанија е обележан со бројни еврејски бунтови од помали размери во Александрија, Цезареја и Антиохија, и од поголеми размери во Месопотамија, Кирена, Палестина, Египет и Кипар. Тоа бил нивни последен обид да стекнат независност, а последиците биле страшни: покрај тоа што бил опустен нивниот свет град, тие ја загубиле и државата и биле расејани насекаде низ светот. Од тогаш тие не се народ, туку бездомници со својата религија.

Римскиот историчар Dio Cassius (150-220) ни ја открива срдбата и омразата против Евреите што ги предизвикале нивните бунтови и востанија во умовите на Римјаните. На пример, тој пишува за бунтот во Кирена: „Во меѓувреме Евреите во подрачјето на Кирена, под водство на некојси Андреј, убивале Римјани и Грци. Јаделе месо од своите жртви, од нивните црева си правеле ремени, се премачкувале со нивната крв и се облекувале во нивните кожи. Многу луѓе распориле насреде, некои од нив ги фрлале пред диви ѕверови, а други терале да се борат како гладијатори. Сè на сè убиле 220.000 луѓе. Во Египет направиле многу слични ѕверства, а и на Кипар…“4 Сличен извештај дава Евсевиј (Eusebius).5 Исто така и многу христијани настрадале од Евреите.

Римски противмерки и ставови. Римјаните, кои порано ги почитувале и им се восхитувале на Евреите и на нивните верски начела, сега против нив реагирале воено, парично и со перо. Статистиката на крвопролевањето, дури и ако е преувеличана, е највпечатлив доказ за страшната римска одмазда над Евреите. На пример, во разурнувањето на Ерусалим, како што рековме, убиени се над еден милион Евреи, а во востанието на Бар Кохба околу 580.000, не сметајќи го безбројното мноштво кое умрело од глад и болест. „Цела Јудеја“, кажува цитираниот историчар, „изгледа како пустина.“

Укинат им е нивниот духовен совет, Синедрионот, со закон им е забрането нивното богослужение, и ставена им е забрана да празнуваат сабота. Воведен им е „државен данок“ од половина шекел, кој некогаш бил прилог за одржување на ерусалимскиот храм. Сега тој им е наметнат на Евреите како данок за одржување на римскиот многубожечки храм на Јупитера, со што е означен периодот на понижување на Евреите.

Од тие причини христијаните повеќе сакале да ги сметаат за многубошци отколку за Евреи, па затоа го прифатиле многубожечкиот „сончев ден“ како свој празник наместо саботата која била обележје на еврејството. Римскиот цар, Хадријан, издал едикт со кој се забранувало празнување на саботата. Овој едикт на царот влијаел врз римскиот бискуп кој наредил христијаните да се собираат на верски свечености во недела.

Набргу уследил Лаодикијскиот собор (околу 364 год.), и еве ги неговите препораки:

„Христијаните не треба да се поеврејчат и да безделничат во сабота, туку во тој ден треба да работат, но Господовиот ден (недела) треба посебно да го празнуваат, и бидеќи се христијани, ако е можно, не треба да работат во тој ден. Но ако се открие дека се поеврејчиле, тие ќе бидат отсечени од Христа.“6

Историчарот Јевсевие Поповиќ пишува: „Бидејќи христијанството веќе се ослободувало од јудејството (од страв да не биде изедначено со него), саботата престанувала да важи како празник, но како одличен седмичен ден таа сè уште се празнувала на Исток со одржување на јавно заедничко богослужение, што не било случај на Запад.“7

Таа омраза и тоа антиеврејско расположение во Римската империја ги зафатило и христијаните, што придонело под удар да падне и „Господовата сабота“, божем како „еврејска“ установа, која требало да се замени со друг ден. А со кој друг, ако не со неделата? Зошто? Затоа што илјадници многубошци го прифатиле христијанството, а за нив Тертулијан велеше дека „сонцето е наш бог … и ‘денот на сонцето’ за нас е ден на радост и празник … Со кое право вие ни префрлате за обожавањето на сонцето и за изборот на денот што му е посветен нему?“ Значи, за нив многу лесно било „денот на сонцето“ да го понесат со себе во христијанството и со него да ја заменат саботата.

Од друга страна, бидејќи многубошците на сонцето му служеле во недела, христијанските црковни поглавари, подготвени за компромис, можеле да видат дека, ако го префрлат денот за одмор од сабота на недела, ќе постигнат најмалку три цели, три олесненија: Прво, христијаните не ќе мораат веќе да бидат наметнувани со кожи од диви животни за да ги раскинуваат кучиња, не ќе ги парчосуваат лавови, нема да бидат ладнокрвно убивани и распнувани на крстови, мачкани со смола и запалувани како човечки факли да ги осветлуваат арените за гладијаторите, прогонувани, ограбувани, убивани…, не ќе мораат да се откажуваат од Христа и да му принесуваат жртва на императорот за да ја одбегнат смртта… Христијанството ќе стане државна религија и работите прекрасно ќе се одвиваат – барем така се чинело.

Второ, тоа ќе ги издели од Евреите кои многу Римјани ги мразеле и кои уште од почеток празнувале сабота, и трето, како што истакнавме, на многубошците ќе им биде многу полесно да дојдат во црквата ако и христијаните се собираат во недела како и многубожечкиот свет. Со тоа богатството и престижот на црквата ќе растат. Впрочем, на кого му е грижа ако во нешто треба да се измени Библијата за да се популаризира Црквата! Само воведи некои многубожечки обичаи и ритуали во христијанството, прекрсти ги истите со христијански имиња и многубошците ќе нагрвалат во црквата така што набргу тие ќе имаат доминантно влијание во неа.

И така, во име на популарноста и напредокот, водачите постепено ги спуштаат стандардите за да им се олесни на многубошците да ја наполнат црквата. Но тоа внело погрешни верувања и многубожечки обичаи во христијанството.

Во продолжение следат поднасловите од поглавјето „Историјата за неделата како празник“. Кога ќе кликнете врз поднасловите, ќе ви се отворат нивните текстови.