Пеколот во сторијата за богатиот човек и сиромавиот Лазар

Во оваа Христова сторија за богатиот човек и сиромавиот Лазар (Лука 16,19-31) наоѓаме повеќе битни работи:

„Кога умре сиромавиот, ангелите го однесоа во Аврамовиот скут… Умре и богатиот и го закопаа. И во пеколот, кога беше во маки, ги подигна своите очи и ги виде оддалеку Аврама и Лазара во неговиот скут (во прегратките или во пазувите на Аврама). Тогаш тој извика и рече: ‘Татко, Авраме, смилувај ми се и прати го Лазара да го натопи врвот од својот прст во вода, та да ми го разлади јазикот, зашто многу страдам во овој пламен.’ Но Аврам му рече: ‘Синко, сети се дека ти си го добил своето добро уште додека беше жив, а Лазар злото; сега, пак, тој се утешува, а ти се мачиш. Освен тоа, меѓу нас и вас е поставена голема бездна така што оние кои би сакале да дојдат кај вас, не можат; а исто така и оние оттаму не преминуваат кај нас.’ А тој пак рече: ‘Тогаш, те молам, татко, прати го (Лазара) во домот на мојот татко, зашто имам петмина браќа, да им посведочи за да не дојдат и тие на ова место на маки.’ Аврам му рече: ‘Тие ги имаат Мојсеја и пророците, нив нека ги слушаат.’ А тој рече: ‘Не, татко Авраме, туку, ако некој од мртвите оди кај нив, тогаш ќе се покаат.’ А Аврам му рече: ‘Ако (луѓето) не ги слушаат Мојсеја и пророците, нема да му веруваат ни на оној кој би станал од мртвите.’“

Зборот хадес, во нашите преводи пекол (хад, ад) се јавува во сторијата за богатиот човек и Лазара, но со поинакво значење. Додека другите десет од вкупно единаесет текстови во Новиот завет заборуваат за гроб или за престој на мртвите, зборот хадес (ад) во оваа Христова сторија означува место на казнување на грешниците (Лука 16,23).

Очигледно е дека дуалистите оваа Христова сторија ја користат како силен доказ со кој ја поткрепуваат својата идеја за постоење на бестелесни души во периодот меѓу смртта и воскресението, но со непремостливи проблеми.

Ако оваа сторија е вистински опис на состојбата на мртвите меѓу смртта и воскресението, тогаш таа мора да биде вистинита и доследна во сите свои подробности. Но, ако оваа сторија е некаков метафоричен или сликовит приказ на некоја вистина, тогаш за нас е прифатлива само моралната вистина што таа ја содржи во себе и што ни ја пренесува.

Нејзиното буквално толкување се распаѓа под тежината на нејзината сопствена апсурдност и под нејзините противречности, што за еден внимателен читател се очигледни.

Застапниците на буквално толкување претпоставуваат дека богатиот човек и сиромавиот Лазар биле бестелесни духови лишени од нивните тела.

„Кога умре сиромавиот, ангелите го однесоа во Аврамовиот скут“ (во прегратките или во пазувите на Аврама), во рајот, а кога „умре богатиот, него го закопаа“, и го наоѓаме во пеколот (Лука 16,19.30).

Во оваа Христова сторија ангелите Лазара го однеле во рајот заедно со телото и душата, зашто така кажува текстот: „Кога умре сиромавиот (Лазар), ангелите го однесоа во Аврамовиот скут“, во рајот. Во рајот ние го гледаме прстот на Лазара („да го натопи врвот од својот прст во вода“), а ако во рајот е неговиот прст, таму е и целото негово тело, заедно со неговата душа.

За богатиот човек читаме дека го закопале, но во пеколот ние го гледаме неговиот јазик со кој зборува („да ми го разлади јазикот“) и неговите очи со кои гледа („ги подигна своите очи и ги виде оддалеку Аврама и Лазара во неговиот скут“), а ако во пеколот се неговиот јазик и неговите очи, таму е и целото негово тело, заедно со неговата душа. Но се прашуваме – каде е богатиот човек, во гробот, каде што го закопаа, или неговото тело по грешка е однесено во пеколот заедно со неговата душа? Сторијата не кажува и дека ангелите ја однеле во рајот душата на Лазара, ниту пак кажува дека во пеколот заминала душата на богатиот. Напротив, двајцата ги гледаме во рајот и во пеколот со нивното тело и со нивната душа, интегрално.

Што да кажеме за Аврама? Од текстот произлегува дека Аврам е поставен над рајот кој во својот скут ги прифаќа душите на праведниците кои по смртта заминуваат во рајот. Оправдано прашање: Дали Бог над рајот ја поставил душата на Аврама, изделена од неговото тело, или, пак, го поставил Аврама физички, заедно со телото и душата? Ако Бог ја поставил за управител на рајот душата на Аврама, тогаш душа управува со душите – што е многу чудно и тешко сфатливо. Но, ако е така, дека душата на Аврама управува со душите на праведниците во рајот, тогаш од каде ѝ е скутот (прегратките или пазувите) на Аврамовата душа, зашто душата нема скут бидејќи скутот е составен дел на телото, а неговото тело замина во гроб, а не во рајот. За Аврама читаме дека тој умрел и дека него го закопале неговите синови, Исак и Исмаел (1. Мојсеева 25,8.9), а во сторијата него го гледаме во рајот со голем скут во кој се сместени душите на умрените праведници. Како да го разбереме сето ова?

„Аврамов скут“ – колкав е тој Аврамов скут за милиони спасени. Ние мноштвото спасени го гледаме на стакленото море на небото (Откровение 7,9), а не во Аврамов скут.

Лазара на небото (во скутот на Аврама) во рајот, и богатиот човек во пеколот, ги разделува голема бездна (провалија). Бездната е премногу широка за да може некој да ја премине, но доволно тесна за да им овозможи разговор. Земајќи го ова буквално, небото и пеколот се на говорна и визуелна оддалеченост на која праведниците од рајот и грешниците од пеколот можат заемно да се гледаат и да разговараат. Па во светлината на ова да го разгледаме следниот случај:

Родителите се во рајот на небото од каде што ги гледаат своите деца како во текот на сета вечност се мачат во пеколот. Дали таквата сцена нема да ја уништи сета радост и мир на небото? Незамисливо е спасените во текот на сета вечност преку бездната да ги гледаат и да разговараат со своите мили и драги кои не се покајале како вечно горат во катран и сулфур во пеколот?

Од друга страна, ако оваа сторија ја толкуваме буквално, се судруваме со темелните библиски вистини, зашто тогаш Лазар ја примил наградата, а богатиот човек казната непосредно по смртта, пред судниот ден, што е библиски неисправно. Библијата јасно учи дека наградите и казните и разделувањето на праведниците и грешнициите ќе се случат при Христовото доаѓање.

„Кога Синот човечки ќе дојде во својата слава… тогаш пред него ќе се соберат сите народи, па ќе ги оддели едни од други.“ (Матеј 25,32.32)

„Еве, ќе дојдам скоро, и мојата плата со мене, за да му дадам секому според неговите дела.“ (Откровение 22,12)

Апостол Павле очекува да добие „венец на праведноста“ кога ќе се појави Христос (2. Тимотеј 4,8)

Буквалното толкување на сторијата за богатиот човек и за сиромавиот Лазар е спротивно на  заедничкото сведоштво на Стариот и Новиот завет дека умрените, и праведните и неправедните, лежат без зборови и без свест мртви до денот на воскресението (Проповедник 9,5.6; Јов 14,12-15.20.21; Псалм 6,5; 115,17).

Еврејското сфаќање од тоа време. За среќа, за нашето истражување на овој предмет имаме еврејски списи кои ја осветлуваат оваа сторија за богатиот човек и Лазара. Посебно е интересна „Проповедта на Грците за хадесот“ од познатиот еврејски историчар Јосиф Флавие кој живеел во новозаветниот период (умрел околу 100-та година). Неговото излагање е многу слично на сторијата што ја проучуваме. Во него Јосиф Флавие објаснува дека „хадот е подземно подрачје во кое не продира светлината на овој свет… Ова место е одредено за чување на душите; во него се поставени ангели за чувари кои на душите им делат временски казни, сообразно со нивното однесување и со нивните постапки.“9

Меѓутоа, Јосиф Флавие истакнува дека хадот е поделен на две подрачја. Едното е „подрачје на светлината“ во кое ангелите ги доведуваат душите на праведните, место „кое го викаме Аврамов скут“10.

Другото е подрачје на „постојана темнина“ во кое „ангелите доделени за казнување“ сосила ги одвлекуваат грешниците.11 Овие ангели ги влечат грешниците „до работ на пеколот“ за да можат да ја видат и да ја почувствуваат жештината на пламенот.12 Но тие не се фрлени во пеколот – таму ќе бидат фрлени откако ќе заврши последниот суд. „Меѓу нив постои длабока и широка бездна, преку која праведник, кој би им се смилувал, не би можел да премине, ниту би можел тоа да го стори  грешник од другата страна кој би се осмелил да се обиде.“13

Сличноста меѓу описот на хадот (пеколот) на Јосифа и сторијата за богатиот човек и Лазара е очигледна. Во двата извештаја имаме две подрачја. Во едното се праведниците, а во другото грешниците. Меѓу нив е голема бездна.

Описот на хадот на Јосиф Флавие не е единствен. Слични описи на хадот можеме да најдеме и во друга еврејска апокрифна литература.14 А тоа значи дека Исус се послужил со популарното сфаќање за состојбата на мртвите во хадот (пеколот) не затоа да ги поддржи тие гледишта, туку да ја истакне важноста на потребата во овој живот да го почитуваме учењето на Мојсеја и пророците, зашто единствено тоа го одредува блаженството или бедата на идниот свет.

Оправдано е да се прашаме: Зошто Исус ја изнел оваа сторија за богатиот човек и за сиромавиот Лазар заснована на тогашните погрешни верувања кои неточно ја прикажуваат вистината изнесена на други места во Светото писмо и во неговото сопствено учење? Одговорот гласи: Исус на луѓето им пристапувал на нивниот терен, служејќи се со она што им  било познато ним за да ги поучи на важните вистини. Мнозина меѓу неговите слушатели верувале во свесна состојба на постоење меѓу смртта и воскресението, иако тоа верување е туѓо на Светото писмо. Ова погрешно верување е прифатено во периодот меѓу Стариот и Новиот завет како дел на процесот на елинизирање на јудаизмот и во времето на Исуса тоа станало негов дел. Во оваа сторија Исус го употребил популарното верување, не за да го поддржи, туку во мислите на своите слушатели да вреже важна духовна вистина.

Беше кажано дека теологијата на споменатите цркви кои веруваат во задгробен живот на душата на умрените, надвор од телото, во голема мера задгробниот живот го темелат токму врз оваа Христова сторија. Но, како што видовме, таа нивна теологија не почива врз цврсти темели, туку врз песок.

Во продолжение следат поднасловите од поглавјето „Библијата за смртта“. Кога ќе кликнете врз поднасловите, ќе ви се отворат нивните текстови.