За светите тајни и сакраменти во традиционалната Црква 62

Свети обреди: За да ги опишат христијанските свети обреди, христијаните во источниот дел од традиционалната Црква, каде што се користел грчкиот јазик, го употребувале зборот mysterion (мистерија) „тајна“. Во Католичката црква на запад, каде што преовладувал латинскиот јазик, е користен називот „сакрамент“ (латински sacramentum). Sacramentum била заклетва што ја давал римскиот војник, заколнувајќи се на послушност на наредбите на својот заповедник. Оние што го користеле тој збор сметале дека тој точно ја опишува природата на светите обреди. Меѓутоа, со текот на времето, таа идеја почнала да претставува чин на некоја невидлива внатрешна сила. Црквата во Средниот век утврдила седум такви обреди, на запад наречени „сакраменти“, а во православието „свети тајни“, за кои се смета дека тие претставуваат натприроден настан кој на душата ѝ носи благодат и спасение. Наместо споменатите два израза, „сакраменти“ и „свети тајни“, библиски посоодветен е изразот обред/обреди. Ние сметаме дека крштението, миењето на нозе и Вечерата Господова се обреди кои не носат во себе Божја благодат, спасоносна сила и спасение што го примаме кога учествуваме во нив, туку тие обреди ја прикажуваат нашата заедница и нашата преданост на Христа. Со други зборови, обредите сами по себе не ни носат и не ни обезбедуваат спасение.

Кирил Зајцев, руски протојереј и апологет, во една своја жолчна расправија со протестантите јавно им поставува повеќе прашања, меѓу кои и прашањето за светите тајни на православието:

„Дали кај вас се сочувале светите тајни – крштение, миропомазание, покајание (или исповед), свештенство, причесна (евхаристија), брак, елеоосветување? Тие постојат од апостолскиот период, а за нив се говори во новозаветните свети книги.“63

Дали светите тајни на православието навистина постојат „од апостолскиот период“ и дали навистина „за нив се говори во новозаветните свети книги?“

Според учењето на Православната црква, Господ предвидел и осмислил спасението на грешниците да го оствари така што  ќе им предаде одреден број на „свети тајни“ кон кои треба да се придржуваат и да ги извршуваат. Според тоа учење, токму тие свети тајни претставуваат единствен начин да се добие спасение и вечен живот. Еве што кажува за тоа православието:

„’Сиот свет лежи во зло’, констатирал одамна саканиот Христов апостол Јован (1. Јованово 5,19). Во тој зол свет човекот се наоѓа како во бунар, на неговото дно, од каде што пека за спасение. Сам е немоќен со своја сила да се спаси додека некој од врвот на бунарот не му подаде канап за да го спаси, за кој тој доброволно ќе се фати со двете раце… Светите тајни на Христовата (православна) црква се оној ‘канап’ кој Господ Исус Христос, од чиста и безгранична љубов кон човекот, од небесните висини го спуштил на нашата плачна долина за ние, грешни луѓе, да се фатиме за него и со нашите раслабени сили, со помош на Божјата благодат да излеземе на светлината на  Божјиот ден.“64

Како што видовме, во православието постојат седум свети тајни. Меѓутоа, внимателното читање ќе открие дека во новозаветните текстови не се спомнуваат и потполно изостануваат три од споменатите тајни. Тоа се миропомазанието, света тајна која се извршува веднаш по крштавањето како посебна света тајна, а не како составен дел на крштавањето (повеќе за ова во поднасловот „Света тајна миропомазание“), елеоосветувањето, односно осветувањето на елејот или на маслото за помазание на болните, и свештенството во Новиот завет. Исто така и „светата тајна“ покајание (или исповед) во традиционалната Црква до крајни можни граници е злоупотребена кога свештениците ги викаат своите верници да се изповедаат пред нив, пред увото на смртен човек. Библијата не познава таков вид исповедање на гревовите.

Апостолската служба, опишана во Библијата, со ниту една буква не ни дава доказ дека над христијаните во апостолската црква по крштението било вршено помазание со масло (со миро) или дека пред помазанието на болните со масло „во  Господово име“ апостолите претходно вршеле негово осветување (посветување). Иако во Новиот завет се спомнува крштение на многу луѓе и помазание на болни со молитва за нивно оздравување, споменатата пракса на миропомазание и елеоосветување од Православната црква целосно изостанува. Исто така Новиот завет не познава чин „свештенство“. Според тоа, споменатите три православни и католички „свети тајни“ не пстојат во списокот на библиските „свети тајни“.

Од друга страна, во историјата на Источната црква, покрај споменатите седум, се верувало дека постојат уште некои свети тајни. На пример, монашкото потстрижување (сечење на косата, односно стрижење на монасите пред тие да стапат во монашкиот ред). Сепак, под влијание на Римокатоличката црква, православната теологија подоцна го презела од неа бројот седум сакраменти.

Учењето за светите тајни се развивало постепено, во текот на многу векови, со различни мислења на црковните авторитети за нивниот број. Дури илјада и двесте години по Христовото вознесение конечно е обликувана догмата за тајните (сакраментите) каква што ја гледаме денес во православното и римокатоличкото христијанство.

„На одреден начн целокупната сфера на традиционалната Црква е ‘мистериогена’ и од својата харизматична полнота таа  секогаш може да создава нови мистерии.“65

Изнесените факти јасно зборуваат дека бројот на „светите тајни“ нема место во учењето на нашиот Спасител Исус Христос ниту во апостолското учење. Таа табела со седумте „свети тајни“ на традиционалната Црква е продукт на мислењата на црковните отци и на одлуките на подоцнежните собори. Во претходните отсеци го приведовме званичното учење на Православната црква со која таа нè уверува дека бројот со седум „свети тајни“ го воспоставил Христос и ни го пратил од небото како своевиден „канап за спасение“, а ние видовме дека тој канап го исплеле црковните отци низ вековите, и најпосле еден негов крај задржале на Запад, а друг префрлиле на Исток.

Крштението, Вечерата Господова, бракот и покајанието (или исповедта), кои православието ги вика „свети тајни“, во Новиот завет не се викаат така. Светото писмо на ниту едно место не го спомнува за нив поимот „света тајна“ или „свети тајни“. Според тоа, поимот „свети тајни“, како што се сфаќа во традиционалното христијанство и на Исток и на Запад, не соодветствува со библиската вистина. Тој поим е само црковен и останува само црковен поим, целосно надвор од Библијата.

Во продолжение следат поднасловите од поглавјето „Библијата и преданието“. Кога ќе кликнете врз поднасловите, ќе ви се отворат нивните текстови.