Вистината за православните вселенски собори

„Како е дадено божественото откровение и како им се дава тоа на луѓето? На два начина: со помош на Светото предание и Светото писмо. Кој и каде дал вакво сведоштво за светото предание? Светата Црква на своите свечени собори кои се викаат Вселенски собори и кои се состојат од најпочитуваните пастири од цел свет.“23

„Затоа православните христијани, сакајќи да ја запазат чистата вера, се придржуваат кон толкувањата на Светите Отци, на кои од Бога им е дадено да ги знаат духовните тајни.“24

„Православната Црква не се потпира само на теологијата на еден свет отец, туку на сите свети отци соборно едномислени.“25

Св. Иринеј вели: „Православната (соборно-католичка) црква, предадена од светите апостоли, е распространета по целиот свет, но сепак се согласува како еден ум!“26

Општо за вселенските собори! Ерата на вселенските собори, која е позната како црковна историја меѓу 4-от и 8-от век од новата ера, веројатно претставува еден од најзначајните периоди во постапостолската историја на христијанството. Тоа доаѓа оттаму што во овој временски период се искристализирале сите главни учења кои денес ги застапува поголем дел од христијанскиот свет – посебно Римокатоличката и Православната црква. Црковните собори (сеопшти – вселенски, или локални – помесни) биле свикувани и одржувани за да се разрешат одредени верски спорови или појасно да се дефинираат христијанските догми (верувања).

Според тоа, Римокатоличката и Православната црква своето потекло, својот идентитет и своите корења треба да ги бараат и да ги најдат токму во ерата на своите вселенски собори, на кои се поставени нивните општи габарити и темелите на нивната теологија. Двете споменати цркви се родени, воспитани и одгледани во тој период. Со еден збор, Католичката и Православната црква, вакви какви што ги познаваме денеска, се неколку векови далеку од Педесетница, односно од апостолската црква од првиот век.

Православната црква смета дека одлуките на сите нејзини црковни собори (подоцна наречени „вселенски“), се правилни и богоугодни и затоа настојува својот богослужбен живот и своето догматско учење да ги управува сообразно со нив. Ваквата увереност во стопроцентна исправност на одлуките на сите вселенски собори почива врз догмата за непогрешност, односно на нејзината неможност да донесе погрешни и за Бога противни одлуки на соборите на сите свои епископи.

Навистина, некои одлуки на вселенските собори се точни, исправни, како, на пример, одлуката да се прифати библиската теологија за божественото Тројство. Но, исто така е голема вистина дека поголем дел од одлуките што се донесени во текот на тие собори „соборно едномислено“ се спротивни на темелните вистини на Светото писмо и се погрешни и штетни.

Во Римокатоличката црква највисоко законодавно и управно тело и највисок теолошки авторитет е т.н. „Свет магистериј“ или црковно учителство (бискупски или кардиналски совет, конзилиум), на чело со папата. Поглаварот на Римокатоличката црква, папата, е непогрешлив кога во име на Црквата и црковното учителство истапува и службено прогласува некоја догма, одлука или некој црковен документ како ех-катедра. Сообразно со тоа, и документите и догмите што ги прогласува тој во таа пригода како ех-катедра се непогрешни. Нив без приговор и поговор верниците на Црквата ги прифаќаат како непогрешни.

Екс катедра (лат. ex cathedra) од катедра; од меродавно место, од надлежно место; учено; екс катедра Петри (ex cathedra Petri) реч од Петровата, односно од папската столица, која, според догмата објавена во 1870 г. е непогрешна.

Многу слична хиерархиска структура со Католичката е присутна и во Парвославната црква, со таа разлика што православието нема свој врховен поглавар од ист ранг како папата. Но тоа доаѓа оттаму што православната вселена не е монолитна како католичката, бидејќи таа е расцепкана на многу помали национални вселени со свои црковни синоди и поглавари. Сепак, и православните цркви имаат свое заедничко учителство, свој највисок духовен совет и авторитет. Тоа се неговите „свети црковни отци“, чиишто одлуки, црковни догми и службени документи, донесени на вселенските собори „едногласно и едномислено“ од сите присутни епископи, се своевидни непогрешни папи кои верниците на православието исто така без приговор и поговор ги прифаќаат како непогрешни. Разликата е во тоа што во Католичката црква тие службени догми и документи како ех-катедра ги прогласува нејзиниот поглавар, папата, а во Православната црква истите црковни догми, правила и црковни документи, во отсуство на врховен црковен поглавар,  во име на црковното учителство и соборот, како ех-катедра ги прогласува некој од патријарсите кој раководи со вселенскиот собор. Според тоа, во врска со непогрешноста на Католичката и Православната црква не постои суштинска разлика. Во едната постои папа во еднина, а во другата „папи“ во множина.

За непогрешноста на Православната црква архиепископот Аверкие кажува: „По Христовото евангелие, седумте Вселенски собори се основа и потврда на нашата православно-христијанска вера, зашто нашата вера не е само апостолска, онаа што ја проповедале светите апостоли, учениците на Господа Исуса Христа, туку и Отечка, бидејќи неа ја протолкувале и ја објасниле светите отци, како законити благодатни преемници на светите апостоли. (…) Освен тоа, во нашата Православна црква нема безбожно учење за нечија лична непогрешност, зашто непогрешноста ѝ припаѓа само на целокупната соборна света Црква како целина, (на свеста) која својот надворешен израз го наоѓа на вселенските собори кои смело ги повторувале апостолските зборови произнесени во одлуките на Првиот апостолски собор во Ерусалим 51. година, кој е прототип за сите идни собори: ‘Светиот Дух и ние одлучивме’ (Дела 15,28). При тоа треба да потсетиме дека во никој случај не е секој собор непогрешлив, туку само оној кој ја изразува и ја потврдува вселенската свест на Црквата и кој целата Црква го прифаќа како вселенски.“27

„Преемство, односно предавање на благодатните дарови, верата и богопознаието, од светите апостоли преку нивните ученици до денешните епископи.“28

„Црквата, како чуварка на Божјето откровение… поседува благодатен дар непогрешно да ја објаснува Божјата реч или вистините на Светото писмо, и во случај на недоумица и спорови на овие вистини им дава точна дефиниција која се вика догма.“29

посочениот текст на архиепископот Аверкие за званичната теологија на Православната црква, меѓу православните верници и теолози произлегуваат многубројни тврдења, како што се: „Православната Црква е Една Света Соборна и Апостолска Црква Христова“, или „Православната црква е правоверна Црква која верува и Го слави Бога на прав начин и која постои од самиот ден на Педесетница“, или „Православната црква се потпира врз сите свети отци ‘соборно едномислено’“, или „Православните христијани, сакајќи да ја запазат чистата вера, се придржуваат кон толкувањата на светите отци, на кои од Бога им е дадено да ги знаат духовните тајни“ и слично.

Тврдењето на православието дека неговата „православно-христијанска вера не е само апостолска,… туку и Отечка, бидејќи неа, наводно, „ја протолкувале и ја објасниле светите отци, како законити благодатни преемници на светите апостоли“, дека „Црквата поседува благодатни дар непогрешно да ја објаснува Божјата реч или вистините на Светото писмо“, за Православната црква е најголема трагедија, зашто и најмала проверка ќе утврди дека нејзината „Отечка вера“ е сè друго само не „христијанско-апостолска“. Премногу тешко е „православните христијани“ да се убедат својата „христијанско-апостолска“, или својата „Отечка вера“ што ја наследиле по инерција од „светите отци“, да ја испитаат и да ја проверат нејзината исправност, како што правеле христијаните во Вереја. Верејците со Писмото го проверувале дури и апостол Павле за да видат дали е вистина тоа што им го кажува, или е измама, дали тој е вистински пророк/учител или пак е некој измамник.

Да, голема трагедија за православието е што не се потпира исклучиво врз Писмото туку врз она: „Така кажуваат непогрешните одлуки на вселенските собори“, „така кажуваат нашите црковни отци“, „нашите свети отци, на кои од Бога им е дадено да ги знаат духовните тајни“ и сл.

Да се задржиме на православниот слоган „Светиот Дух и ние одлучивме“, што го презеле црковните отци од Делата на апостолите 15,28. Тука станува збор за одлука на апстолите што ја донеле за време на апостолскиот собор што се одржал 51. година во Ерусалим. Главна тема на Ерусалимскиот собор, на кој присуствувале апостолите (апостолски собор) била обрезанието. Јудаистите дигнале голема џева што некој се осмелил, како што верувале тие, да гибне во нивната неприкосновена светиња, во нивното обрезание како знак или печат на нивниот завет со Бога, како знак на нивната припадност на Бога како избран Божји народ. По долго разгледување на овој проблем, кој се заканил да направи расцеп во апстолската црква, поучени од Светиот Дух, апостолите донеле одлука која гласела: „Светиот Дух и ние одлучивме“ на христијаните од незнабоштво да не им го наметнуваме обрезанието од Стариот завет кое во Новиот завет го загубило своето значање, а како нова обврска за сите христијани е воспоставено крштението.

Зборовите „Светиот Дух и ние одлучивме…“ можеле да ги кажат само и единствено Божјите слуги, апостолите, и никој друг. Нив Бог ги одбрал и заедно со пророците ги овластил да ни го напишат Светото писмо и да ни дадат комплетна библиска теологија со канонска вредност, без можност таа да се дополнува или на кој било начин да се менува.

Според тоа, тврдењето на православието дека „светите отци се законити благодатни преемници на светите апостоли“ со право да гибаат во изворната апостолска теологија, да ја менуваат, да ја дополнуваат со „светото предание“, да ја толкуваат поинаку од она што е напишано во неа, е неприфатливо. Воопшто не е исправно и не е прифатливо „светите отци“ да се идентификуваат или да се изедначуваат со апостолите. Изјавите што им се припишуваат на „светите отци“: „Светиот Дух и ние одлучивме“ на вселенските собори, и „соборно едномислено“ ги донесовме „непогрешните“ одлуки, кои се императив за сите православни вселени на православието – немаат Божји печат и не се издржани!

Како што видовме, преку својот архиепископ Аверкие православието тврди: „По Христовото евангелие, седумте Вселенски собори се основа и потврда на нашата православно-христијанска вера!… Непогрешноста (на Православната црква) ѝ припаѓа само на целокупната соборна света Црква како целина, (на свеста) која својот надворешен израз го наоѓа на вселенските собори кои смело ги повторувале апостолските зборови ‘Светиот Дух и ние одлучивме’, произнесени во одлуките на Првиот апостолски собор во Ерусалим 51. година, кој е прототип за сите идни собори“ – прототип на сите идни вселенски собори на православието.

Предвид ја имаме и следната изјава на православните теолози, со иста суштина со претходните изјави: „Православните Отци на Црквата отсекогаш и насекаде биле едномислени и со едно срце по однос на сиве овие прашања…“30

Од ова православно тврдење произлегуваат две многу значајни работи: 1. православните отци „биле едномислени и со едно срце“ насекаде, на целата православна вселена; и 2. православните отци „биле едномислени и со едно срце“ „отсекогаша“ – што ќе рече, просторно и временско едногласие и едномислие на православните црковни отци. Тоа значи на сите вселенски собори на православието, православните отци „отсекогаш и насекаде биле едномислени и со едно срце“. Дали е тоа вистина?

Да провериме, да видиме и да утврдиме колку вистина има во приведените тврдења на православието?

Најпрво да ја истакнеме непорекливата вистина дека на вселенските собори не само што никогаш не присуствувал вкупниот број на епископите од тогашните христијански вселени, туку дека нивниот број секогаш бил далеку помал од половина. Историјата забележува дека сите вселенски собори биле одржани на Исток, и дека од стотина западни епископи речиси ниту еден од нив никогаш не учествувал на нив.

Од друга страна, и на Исток постоеле не само стотина епископи кои никогаш не учествувале на вселенските собори, туку некои ограноци на Црквата биле и потполно неизвестени за свикувањето на толку значајни црковни собори. На пример, Јевсевие Поповиќ наведува дека во годините по одржувањето на соборот во Халкидон, за правоверноста на неговите одредби се определиле 1600 епископи, а дека 500 од нив биле против, иако во Халкидон на заседанијата биле присутни само 630 епископи. Заправо, и бројот од 630 е многу голем кога зборуваме за вселенските собори, зашто на некои од нив присуствувале и значително помалку. На пример, на соборите во Цариград (на заседанијата на таканаречениот Втор, Петти и Шести вселенски собор): во 381. година присуствувале одвај 150 епископи, во 533. година се собрале 160, а во 680. година вкупно 170, што би значело од вкупниот број епископи редовно се собирале помалку од 10%.

Покрај тоа, и византиските цареви, речиси редовно, пред свикувањето на соборите вршеле масовно отстранување на оние епископи кои не биле по нивна волја и по волја на нивните богословски партии. Добар пример за тоа дава Јевсевие Поповиќ кога наведува дека епископите на ерменските цркви не биле ниту повикани на Четвртиот вселенски собор во Халкидон (предградие на Цариград) 451. година, туку за неговото одржување дознале дури кога настанал спор за признавање на неговите одлуки.31

Значи, настанал спор за признавање на одлуките донесени на Четвртиот вселенски собор во Халкидон 441. г. Според тоа, историјата кажува дека одлуките на вселенските црковни собори не биле донесувани и прифаќани „соборно едномислено“ од целата православна вселена, како што тврди православието денес. Видовме дека на ниту еден вселенски собор не учествувале сите православни вселени со свои претставници

Затоа, оправдано се прашуваме, како ќе ја оправда и ќе ја потврди Православната црква вистинитоста на своето тврдење дека Црквата го прифаќа како непогрешен само оној собор „кој ја изразува и ја потврдува вселенската свест на Црквата и кој целата Црква го прифаќа како вселенски“, кога знаеме дека на заседанијата на вселенските собори од вкупниот број на епископите на тогашните христијански вселени редовно се собирале многу помалку од половина, а на некои собори одвај десет проценти. Не е можно ниту е реално тоа малцинство исправно да „ја изразува и да ја потврдува вселенската свест на целата Црква“, ниту е можно и исправно нејзино малцинство да одлучува за „непогрешноста што ѝ припаѓа на целокупната соборна света Црква како целина“. Според тоа, колку вистина има во тврдењето на православието дека одлуките на вселенските црковни собори биле донесувани и прифаќани „соборно едномислено“ од целата православна вселена и дека тие се непогрешни, кога поголем дел од православната вселена бил исклучен од процесот кога тие се донесувани?

Овие извештаи што ги наведовме од историјата на вселенските собори ни сведочат дека споменатиот период бил исполнет со настани кои не дишат со претерана светост и побожност на неговите учесници. Додуша, не е спорно тоа дека некои од одлуките, донесени на овие собори, навистина се библиски прифатливи и оправдани. Меѓутоа, многу од нив се продукт на подоцнежниот развој на таканаречената христијанска мисла, на која битно влијаеле паганските религиски системи (обичаи и верувања), незнабожечката филозофија и други елементи кои немаат речиси никакви допирни точки со божествените откровенија на Светото писмо.

Од таа причина, уште еднаш извлекуваме заклучок кој ни се наметнува сам по себе, а тоа е фактот дека одлуките на црковните собори, кои се одржувани во текот на историјата, во никој случај не можат да носат Божји печат, авторитет на непогрешност и совршенство. Единствен авторитет, односно мерка за правилноста и богоугодноста на нашето вистинско вероисповедање било и останува исклучиво Светото писмо на Стариот и Новиот завет во неговите 66 од Светиот Дух инспирирани книги, и ниту еден друг. Единствено Светото писмо претставува докажан сигурен непогрешен и непротивречен извор на божествената спасоносна порака. Такви карактеристики не поседува ниту еден друг, а особено не некој земен духовен авторитет, црковен концил или вселенски собор. Според тоа, воопшто нема да згрешиме ако исправноста на одлуките на таканаречените вселенски собори ги проценуваме врз основа на библиското учење и ако врз основа на подробно испитување ги отфрлиме како погрешни сите одлуки што и малку му се противат на откровението на Божјата реч. Сам Господ во Светото писмо посведочил: „Кој верува во мене како што кажа Писмото“, а ние, верувајќи му само Нему, со сета сигурност можеме да потврдиме: „Тревата се суши, цвеќето свенува, а Речта на нашиот Бог останува вечно“ (Исаија 40,8).

Од почеток сите собори што се одржувале на почвата на православната вселена се именувани како „собори“. Но подоцна Црквата вршела селекција на соборите, при што едни нарекувала „општи“ или „вселенски“, а други „локални“ или „помесни“ собори. Во текот на историјата се одржани мноштво помалечки или помесни собори. Црквата смета дека на некои од нив се донесени делумно или целосно погрешни одлуки, како што кажува архиепископот Аверкие: „Во никој случај не е секој собор непогрешлив.“ Според тоа, Црквата ги почитува и ги прифаќа само оние помалечки собори чиишто одлуки се согласуваат со одлуките што ги потврдиле вселенските собори. Но многу тешко е да се сфати како воопшто е можно некои помесни собори да донесат погрешни заклучоци кои се противат на учењето на светите отци иако нивните учесници биле исклучиво православни епископи – преемници на благодатната сила на Светиот Дух која гарантира непогрешност при пренесувањето на единственото вистинито апостолско и светоотечко учење. Зар во православието не постои учење за апосотолско преемство кое гарантира непогрешливост во науката на православните епископи?32

Меѓутоа, на кој начин православието се добрало до науката за непогрешност на својата Црква? Познато е дека во историјата се одржани собори на кои присуствувале повеќе епископи отколку на оние што се прогласени како вселенски, а нивните заклучоци биле делумно или целосно отфрлени. Таков пример е соборот во Ефес од 449 г., или пак соборите што ги одржале противниците на иконопочитувањето во VIII и IX век. Причината што овие собори не се прифатени како вселенски е мошне едноставна. Победниците секогаш „ја кројат“ историјата.

Здобивајќи се со наклоност од византиските владетели, некои црковни струи станувале доминантни во империјата. И откако завршувале големите теолошки расправии, тие едноставно ги поништувале одлуките на поранешните собори на противничките групации и истите ги прогласувале за „разбојнички“ или „еретички“. Вакви примери во историјата имало доста. Кога од црковната историја ги отстраниле сите собори што не им биле по волја, а нивните учесници ги прогласиле за еретици (меѓу нив и многу патријарси од источните области, однсоно од апостолските престоли во Цариград, Александрија, Антиохија и Ерусалим), тогаш сосем логично и лесно својата верска традиција ја прогласувале за непогрешна.

На пример, во 754 г. е одржан прв голем црковен собор кој решавал и одлучувал за исправноста на почитувањето на иконите. Овој собор почнал на царскиот двор во Хиереја, а завршил во Влахеринската црква во Цариград, на кој присуствувале 348 црковни отци.33 Со соборот претседавал ефескиот епископ Теодосие. Собраните епископи едногласно го осудиле почитувањето на иконите во секој негов вид.

Според православниот библиски слоган „Светиот Дух и ние одлучивме“, што го презеле црковните отци од апостолите, собраните епископи и Светиот Дух заедно едногласно одлучиле и го осудиле почитувањето на иконите во секој негов вид. Значи, 348 православни епископи, на голем црковен собор, водени од Светиот Дух, биле едногласни и донеле непогрешна одлука, осуда и анатема на иконите. Еве како гласат анатемите изгласани и прифатени на овој собор против иконосликарите и почитувачите на иконите:

„1. На оној, кој се дрзнал божествениот лик на Речта (Логос, н. з.), која се очовечила (овоплотила), да го изобразува (претставува) со помош на бои, нему анатема. 2. На оној, кој се дрзнал неизобразливата суштина и ипостаста на Речта, заради нејзиното очовечување, да ги изобразува во човеколики форми, и кој не сака са сфати дека и по овоплотувањето Речта е неизобразлива, нему анатема. 3. На оној, кој се дрзнал да го претставува со лик ипостасното соединување на двете природи и тоа изобразување да почне да го нарекува Христос, и на тој начин да ги меша двете природи, нему анатема. 4. На оној, кој ќе посака Христовата плот, која се соединила со лицето на Речта Божја, да ја изобразува разделено и одвоено од самата Реч, нему анатема. 5. На оној, кој единиот Христос го разделува на две лица и кој ќе посака Оној, кој е роден од Дева, да го црта одвоено и, според тоа, прифаќа само релативно соединување на природите, и поради тоа го прифаќа него изобразен на икона, како некого кој има посебна ипостас, позајмена од Дева, нему анатема. 6. На оној, кој ја изобразува плотта на Христа, која се обопштила низ нејзиното соединување со Речта и на тој начин ја разделува од Божеството, нему анатема. 7. На оној, кој Бога-Речта, затоа што Тој примил на себе лик на роб, го изобразува со материјални бои, како Тој да бил обичен човек, и кој ќе го одвои од Божеството, кое е неразделно од него, воведувајќи на тој начин во Св. Тројство четворност, нему анатема. 8. На оној, кој ликовите на светите ги изобразува со материјални бои на неодушени икони, кои не донесуваат никаква корист, зашто таа мисла (за поклонување пред иконите) е лажна и потекнала од ѓаволот, и кој и на самиот себе не ги одразува нивните доблести, доблестите на тие живи ликови, нему анатема.“34

Историјата кажува дека по овој собор, на кој православните епископи, 348 на број, водени од Светиот Дух, едногласно и едномислено донеле одлука со која биле анатемисани иконопочитувачите, бранителите на иконите и иконите, настанало прогонство против нив, против оние кои не ги прифатиле и се противеле на одлуките на соборот и на царските наредби. Еве мал дел од тие крвави прогонства:

„Клир ја напуштил борбата, и само мал број и понатаму водел борба за почитување на иконите, но затоа нив ги гонеле на сите можни начини. На чело на овие, последниве, стоеле особено монасите, кои силно се опирале на заклучоците од соборот од 754 г. и на насилствата на царот, поради што биле измачувани на сите можни начини. На некои им се ископани очите, отсечени ушите и носот, отсечени рацете, брадите намачкани со катран и запалени. На други им пробивале глава со икони…“35

Но, приликите се измениле. На власт доаѓа царицата Ирина, огнен поборник и почитувач на иконите, а потоа крвожедната царица Теодора. Во 787 г. свикан е нов црковен собор во Никеја, на кој силите се изменети и изместени во полза на почитувачите на иконите. Но, на тој собор не биле присутни патријарсите од највидните православни вселени – Александрија, Антиохија и Ерусалим – кои во тоа време важеле како „апостолски престоли“, како ни папата Адријан. На соборот во Никеја „Светиот Дух и епископите“ донеле нова одлука со која се поништуваат одлуките од претходниот црковен собор од 754 г. за исфрлање на иконите од црквите. Новиот црковен собор, на кој биле присутни 307 епископи, пак ги враќа иконите во црквите. Помалку епископи (307), ги отфрлиле одлуките на своите колеги кои биле во поголемо мнозинство (348). Догмата за иконопочитување во Никеја ја потпишале 307 присутни епископи.36

Според тоа, одлуките на цариградскиот собор од 754 г., на кој присуствувале 348 епископи, се обессилени од помал црковен собор на кој присуствувале 307 епископи. Сепак, одлуките на новиот собор не ги прифатиле сите православни патријарси; како што видовме, на тој собор не присуствувале сите епископи. Настануваат нови судири, нови крвопролевња во обратна насока. Сега на противниците на иконите им се вадени очи, им се сечени носови и уши, раце и нозе…

Почитувани, човек и да не сака, сами му се наметнуваат прашања: На двата собора црковните отци кажаа „Светиот Дух и ние одлучивме“ и едногласно и соборно едномислено ги донесоа одлуките. Два големи православни собори, со помош на Светиот Дух, донесоа наполно спротивни одлуки! На кој собор епископите ги водеше Светиот Дух, на првиот, поголемиот, или на вториот, помалиот? Каде згреши Светиот Дух, на првиот или на вториот собор, и кои одлуки се погрешни, оние на првиот или оние на вториот црковен собор, оние за или оние против иконите? Православни епископи, против православни епископи. Православни епископи вадат очи на свои колеги, православни епископи! Секако, тоа го прават индиректно преку световните власти, зашто Црквата е светица и таа не пие крв!

И по новиот собор во Никеја, со векови продолжила борбата меѓу православните епископи за и против иконите. Еден дел од православието, просторно, не ги прифатил одлуките за враќање на иконите во црквите. Значи, православните епископи не биле едномислени за иконите. Според тоа, колку вистина има во тврдењето на православието: „Православните отци на Црквата отсекогаш и насекаде биле едномислени и со едно срце по однос на сиве овие прашања.“ Каде се вклопува тврдењето на православието искажно преку нејзиниот архиепископ Аверкие во погорните текстови за двата големи црковни собори што ги опишавме? Големиот црковен собор од Цариград од 754 г. Православната црква не го признава, не го прифаќа и не го реди меѓу своите сеопшти вселенски собори, зашто тој не ја одразува и не ја потврдува „вселенската свест на Црквата“, бидејќи тогаш 348 нејзини епископи, свети отци, станаа и на иконите храбро им кажаа НЕ! Поради тоа, тие нејзини црковни учители за неа се еретици и тој нивни собор е еретички собор. Затоа, можеби би било добро православието да ја испита исправноста на „вселенската свест на својата Црква“.

Не тврдиме, но ќе кажеме! Ако световните власти не ги држат цврсто уздите во свои раце, тогаш православните вселени и денес би воделе меѓусебни крстоносни војни за примат и за задоволување на кој знае какви сè други апетити!

Историјата на Православната црква од периодот на нејзините собори е полна со судири и теолошки расколи, со прогонства и изгнанства, со беспоштедни битки меѓу патријарсите и нивните патријаршии за примат и за повисоко место на хиерархиската скала, со судири меѓу епископите и другите црковни достоинственици од различни хетерогени вселени за власт, за престиж, за положба, за углед, за почит, судири во кои доаѓале до израз сите човечки слабости и грубости својствени и на најобичните луѓе грешници, кои не им прилегаат на толку високи црковни достоинственици. Во разрешувањето на тие проблеми и судири меѓу црковните достоинственици често се мешале и световните власти, кои уште повеќе ги компликувале и усложнувале работите. Да наведеме уште некој пример за тоа!

Станува збор за сеопштиот црковен собор свикан во 449 г. во Ефес, во истиот храм на пресвета Дева Марија, во кој бил одржан и претходниот или Третиот вселенски собор во 431 г, на кој присуствувале 200 црковни отци. Овој нов собор требало да го понесе називот Четврти вселенски собор, на кој присуствувале 130 епископи, од кои мнозинството зсатапувало „монофизитско“ учење – „монофизитизам“ или верување само во една божествена природа на Исуса Христа.

Во црквата во која се одржувал соборот било присутно мноштво војници со извлечени мечеви и монаси што пристигнале од разни страни кои во рацете држеле мотки, подготвени во секој миг да се пресметаат со противниците на монофизитистите Евтих и Диоскор. На соборот се читани и разгледувани актите што се донесени една година порано на цариградскиот собор на епископите во 448 г. на кој е осуден и анатемисан цариградскиот архимандрит, монофизитот Евтих. Додека се читале споменатите акти, толпа монаси, монофизити, кои со себе ги повел ариепископот Диоскор, бучно предлагале да се убие и да се пресече надве отсутниот епископ Евсевие Доролејски и сите нивни истомисленици кои имале исто исповедање – како казна за нивното „еретичко“ учење за две природи во Христа.37

Архиепископот Флавијан, како главен противник на Евтиха, не само што е отфрлен од својата епископска катедра, туку на истиот собор е крвнички претепан од страна на монофизитите од чиешто физичко малтретирање набргу умрел. Еве на кој начин настаните поврзани со овој ефески собор ги прокоментирал православниот богослов Александар Шмеман:

„Она што се случило во Ефес на 8 август 449 г. во историјата е запаметено под името „Разбојнички собор“. Сè поминало во знакот на вистински терор. Диоскор одлучувал, потпирајќи се на група фанатици – монаси, кои го преплавиле градот. (…) Таков срам, таков пад Црквата уште никогаш не доживеала… Овој срам царот го потврдил со државна санкција и сите непријатели на Евтиха биле осудени на тешки прогонства. Повторно над Црквата од Исток триумфирале насилство и ерес.“38

Иако овој собор бил замислен, испланиран и свикан како сеопшт собор, сепак, наместо да ја добие честа да се закити со името „Четврти вселенски собор“, тој завршил со називот „Разбојнички собор“. Како и да е, тој ни ја открива општата состојба на православието за време на ерата на православните вселенски собори. На соборот монаси, на чело со архиепископ, инквизиторски се пресметуваат со своите неистомисленици. Подоцна на Истокот се водат крстоносни војни за и против иконите, при што се пролева крв. Го имаме случајот на Максим Исповедник, затворен поради неговото верско убедување кое се разликувало од монотелетското убедување на неговите противници. Бидејќи го отфрлил компромисот што му бил понуден за да се откаже од своето убедување, тој и понатаму останал во затвор и во опозиција на монотелетизмот (учење за постоење само на една волја во Исуса Христа). За да го спречат неговото натамошно проповедање и пишување на догматски текстови, неговите неистомисленици му ги пресекле јазикот и десната рака. Умрел во изгнанство на Кавказ во 662 година.40

Во текот на историјата, кога се одигрувале сите тие настани, очигледна е спрегата меѓу Црквата и државата, односно, меѓу Црквата и световните власти, од што произлегле страшни последици. За таа спрега историчарот Broadbent кажува:

„Секогаш кога Црквата имала државна моќ, ја користела за насилно сузбивање на сите што се оддалечиле од нејзиниот систем или во која било смисла одбиле да се покорат на нејзините барања, додека мнозинството поради рамнодушност, интерес или страв, попуштало и се согласувало макар со надворешна побожност. Но секогаш постоеле поединци или групи верници кои не дозволиле да се присилат на покорност, туку и понатаму се труделе да го следат Христа и да се придржуваат кон учењето на неговата Реч и кон апостолската наука. Тие биле постојана мета на прогонство. (…) Вистинските историски извештаи за тие појави насекаде биле уништувани. Прогонувачите настојувале целосно да ги  уништат сите траги од оригиналните документи и записи на тие христијани. Напротив, самите тие пишувале сопствени извештаи и описи во кои изнесувале најлоши клевети и измислици за тие Христови следбеници и за нивното верување со цел да ги оправдаат своите свирепи постапки. Вистинските верници во тие искази упорно ги означувале како еретици и им припишувале лажна наука иако и самите обвинети тоа го побивале.“41

Тој погром што произлегол од таа спрега меѓу Црквата и световните власти најсилно ги погодил протестантите кои се викале „павликијанци“ и „богомили“42, со кои православието многу сурово се пресметало. Протестанти имало отсегогаш, уште од првите векови, кога Црквата скршнала од библискиот пат, од Сола Скриптура, и христијанството и човештвото во целост ги повела во погрешна насока.

Големо прогонство против павликијанците настапило за време на царицата Теодора во 9 век, која конечно на Источната црква ѝ донела „слобода“ на иконопочитувањето. Таа решила да се пресмета со сите „еретички“ движења. Православниот историчар, Јевсевие Поповиќ, многу штуро, и само со половина реченица, бележи дека „со нив (православните Византијци) постапувале грозно“: „Спрема павликијанците најнепријателски се однесувала пријателката на иконите, царицата Теодора (842-856), која во 842 година ѝ ставила дефинитивен крај на борбата против иконите и која тогаш решила да се пресмета и со павликијанците. Со нив се постапувало грозно, така што тие во својот очај се фатиле за оружје, и најпосле од византиските краеви преминале на арапски територии…“43

Меѓутоа, историчарот Broadbent изнесува многу повеќе податоци за нивните маченички страдања: „Со наредбите на царицата Теодора одново почнале систематски колежи, спалување, давење, сечење на глави, и продолжиле во текот на долга низа години, иако не успеале да ја поколебаат цврстината на верниците. Се тврдело дека меѓу 842 и 867 година ревноста на Теодора и на нејзините инквизитори предизвикале смрт на околу стотина илјади луѓе. Овој период го опишал Гргур Магистрос, кој 200 години подоцна бил задолжен да ги прогонува луѓето од иста причина и на истото подрачје. Тој пишува: ‘Пред нас многу генерали и управители ги предавле не штедејќи ни старци, ни деца, и тоа со полно право. Уште повеќе, нашите патријарси им ги жигосале челата, втиснувајќи на нив лисици…, други, пак, им ги ваделе очите, зборувајќи: ‘Слепи сте за духовните работи, затоа нема да ги гледате ниту видливите работи’“44

Уште еден краток инсерт за инквизицијата во Православната црква од подоцнежниот период: „Во Русија се појавиле луѓе кои празнувале сабота наместо недела. Поради тоа, во 1503 година Руската црква организирала собор и ги повикала на судење најпознатите празнувачи на саботата и ги осудила на спалување. Дел од извештајот од тој собор и од судењето на празнувачите на саботата гласи: ‘Празнувачите на саботата биле изведени и обвинети. Тие јавно го бранеле своето ново верување и го објаснувале. Најпрочуени меѓу нив биле државниот секретар Курцин, архимандритот на манастирот Новогород, Касијан, потоа Иван Максимов и други. Осудени се да бидат јавно спалени во кафези во Москва!“45

Страшно, очајно, грозоморно…! „Систематски колежи, спалување, давење, сечење на јазици и глави … во текот на долга низа години!“

„Не штедејќи ни старци, ни деца, и тоа СО ПОЛНО ПРАВО.“ – Кој им го даде тоа „ПОЛНО ПРАВО“, Христос или апостолите?

„Нашите патријарси им ги жигосале челата, втиснувајќи на нив лисици…“ – Незамисливо, патријарси им ги жигосувале челата на своите неистомисленици, на „еретиците“, втиснувајќи на нив лисици!“

„Други, пак, им ги ваделе очите, велејќи им: ‘Слепи сте за духовните работи, затоа нема да ги гледате ниту видливите работи!’“ – Патријарси им ваделе очи на своите неистомисленици, на „еретиците“. Секако, патријарсите преку властите!

Ова се зборови и запис на еден инквизитор, „Гргур Магистрос, кој 200 години подоцна бил задолжен да ги прогонува луѓето од иста причина и на истото подрачје“.

„Осудени се да бидат јавно спалени во кафези во Москва!“ – Во кафези се чуваат животни, не луѓе!

Почитувани, ова не го зборуваме со цел некого да оцрниме, да навредиме, ниту нечии чувства да повредиме. Не! Како што кажавме, ние мораме да бидеме искрени пред вистината и кон вистината. Ако не е точна оваа историја што ја изнесуваме, ако не се точни овие историски факти, ние сме подготвени да чуеме други, спротивни аргументи.

Духот ни снеможува пред ваквите свирепости, стравотии и гадости што ги правело христијанството во име на Христа, во дадениов случај зборуваме за православието кое тврди дека тоа е вистинска, православна, правоверна, соборна (католичка), вселенска, апостолска, Христова, црква од Исток, црква од Педесетница, па сè до денес, и во иднина, до крајот на светот! – Премногу звучни имиња кои воопшто не соодветствуваат со реалноста.

На Педесетница немало колежи, спалување, давење, сечење на јазици и глави. Христос и апостолите никого не го нарекле еретик, и ничие чело не жигосале втиснувајќи на него лисица. Христос и апостолите никому не му ископале очи и не му рекле „затоа што си слеп за духовните работи, нема да ги гледаш ниту видливите работи“. Христос и апостолите никого не го затвориле во кафез и не го спалиле затоа што не празнувал сабота или што не ја прифатил вистината што ја проповедале тие. Тие не казниле ниту еден свој неистомисленик. Сето тоа го правела традиционалната „Христова“ црква, Православната и Католичката „христијанска Христова“ црква!

Според тоа, нејзе историјата и нејзиното историско минато не ѝ даваат ниту право ниту можност своето потекло и својот идентитет да ги бара во Педесетница, во денот кога е родена апостолската црква, ниту во апостолскиот период. Тоа не ѝ го дозволуваат нејзиниот практичен живот и нејзината теологија кои се многу различни од животот на апостолската црква и од теологијата на апостолите. Своето потекло и својот идентитет таа ќе ги најде неколку века подоцна, во периодот кога имало сечење на јазици и глави, безмилосни колежи, вадење на очи…, кога се одигрувале сите тие хорори токму со нејзин благослов. Таа во никој случај не може да се поврзе директно со апостолската црква, да каже дека има апостолско преемство, апостолско наследство, или апостолска сукцесија, континуитет или директна врска со апостолите, и не може да каже, како што кажува и тврди: „Нашите свети отци се законити благодатни преемници (наследници) на светите апостоли“. – Далеку од сето тоа!

Пред овие факти што ги прикажавме за реалната состојба на православието, мора да се повлечат оние тврдења што ги изнесовме во уводот на овој поднаслов: „Затоа православните христијани, сакајќи да ја запазат чистата вера, се придржуваат кон толкувањата на Светите Отци, на кои од Бога им е дадено да ги знаат духовните тајни.“… „Православната Црква се потпира не на еден… туку на сите свети отци соборно едномислени.“ … „Православната (соборно-католичка) црква, предадена од светите апостоли, е распространета по целиот свет, но сепак таа се согласува како еден ум!“ – Овие тврдења, заедно со другите, со кои Православната црква постојано настапува и тврди дека таа е вистинска Христова црква од денот Педесетница итн, не се ништо друго освен меури од сапуница.

Во повеќевековната борба што ја водела Црквата преку своите православни цареви и царици за внесување на иконите во Црквата, на двете страни паѓале мртви. Своите мртви борци Црквата ги прогласила за маченици, а некои од нив веројатно и за светци. Но, да се запрашаме, кои беа оние од другата страна што паднаа мртви во борбата против иконите? Каква беше нивната вина? Ако иконите беа од Бога, тогаш Бог ќе се погрижеше тие на мирен начин да влезат во Црквата, а не таа да пролее толку многу човечка крв и окрвавени насилно да ги внесе во Црквата, да завие во црнина и да гламноса кој знае колку илјади срца на невини мајки, татковци, браќа и сестри кои пролеале тони бигор-солзи. Пак прашуваме, која беше вината на оние стотина илјади павликијанци, а подоцна и богомили, како што кажува историјата, кои ги уништи Црквата? Можеме да спориме дали тие беа сто илијади или помалку. Нека бидат десет пати помалку. Нека бидат десет илјади. Нивната вина е што не ги прифатија иконите, што не го прифатија крстот онака како што бараше Црквата, не ја прифатија транссупстанцијацијата на лебот и виното при Вечерата Господова, не го прифатија свештенството на Црквата како црковна категорија, не го прифатија крштението на мали деца…

Според тоа, кој може да каже дека Источната црква била поштедена од инквизицијата која длабоко го потресла светот, да каже дека таа ѝ припаѓа само на Западната црква? Историјата е јасна: Инквизиција, со наполно еднаква свирепост и бруталност, имало и во Источната и во Западната „христијанска Христова црква“. Како што кажавме, инквизиција немало во апостолската Христова црква. Според тоа, и едната и другата Црква се неколку века далеку од неа. Во лицето на традиционалната „христијанска Христова“ Црква, првобитната апостолска Црква, од прогонувана, станала Црква прогонувач, станала најсвиреп инквизитор на сите времиња!

Колку и да е мачна, горчлива и тешка за прифаќање, православието мора да се соочи со оваа своја историја, со овие екстремно непријатни историски извештаи и непобитни факти што му висат над глава како дамоклов меч, и нивната реалност да ја сфати и да ја прифати како вистинска реалност која не може да се заобиколи ниту да се одмине. Тоа е реалност и сушта вистина дека православните црковни отци не се такви какви што ги замислува, не се такви какви што се претставени и прикажани во православните црковни извори и документи чијашто теологија, која произлегува од нив, е апсолутно несврзлива со библиската теологија. Православието мора да сфати и да прифати дека вселенските собори не се одржувале така како што се претставени во оние историски документи во кои нема ниту трага од нивните силни промашувања и застранувања во нивните севкупни активности, да сфати и да прифати дека „непогрешните одлуки“ на вселенските собори не се донесувани и донесени „соборно едномислено“, како што им се прикажува на православните верници, и на неупатените православни теолози. Одлуките на вселенските собори не се непогрешни. Непогрешна е само Божјата реч како вистински пат кој води во спасение.

Вистината е вистина пред Бога, зашто нејзин автор и извор е Бог, и таа не може да се измести од нејзините габарити во кои ја сместил Тој. Таа може да биде прикривана, заобиколувана, блокирана, покривана, задушувана, искривоколчувана, погрешно прикажувана и кој знае што уште не; на оваа земја таа може долго да биде потиснувана на страна, но на Божјиот суд  Бог ќе ги истресе од неа сите човечки баласти со кои луѓето се обидувале да ја скријат, да ја задушат нејзината светлина, која ќе блесне со полн сјај, со оној вистински сјај што го сместил Бог во неа, и ќе ги заслепи сите кои од оваа или онаа причина ги затворале очите пред неа. Божјата реч кажува дека на Божјиот суд „земјата ќе ја открие сета крв што е пролеана на неа и нема да ги крие оние што се поклани на неа“ (Исаија 26,21).

Во продолжение следат поднасловите од поглавјето „Библијата и преданието“. Кога ќе кликнете врз поднасловите, ќе ви се отворат нивните текстови.